Sürdürülebilir Tedarik Zincirinde Blokzinciri

Dünyamızın sınırlı doğal kaynakları, küresel ısınma, enerji kaynaklarının tükenmesi gibi sorunlar, şirketlerin tedarik zinciri süreçlerinde teknolojiden faydalanarak sürdürülebilir bir yaklaşım benimsemesini gerektiriyor. Küresel iş gündeminin ilk sırasındaki sürdürülebilirlik, iklim krizinin derinleşmesi ve Kovid salgını sebebiyle krizlere dönüşen tedarik zinciri sorunları gibi gelişmelerle birlikte, iş dünyasını adeta yeniden şekillendirdi. Diğer yandan blokzinciri, son yıllarda iş dünyasının gündeminde, adından sıkça söz edilen konuların başında geliyor. Önceki yıllarda daha ziyade finans sektöründe adını duyuran blokzinciri, tüm sektörlerde daha sık anılır oldu. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte, uygulama alanlarının daha da çeşitlenebileceği ön görülen blok zincirinin, sürdürülebilir tedarik zincirindeki rolünü mercek altına aldık.

Ürünlerin, hammadde temininden son kullanıcıya kadar olan süreçte; çevresel, sosyal ve ekonomik açıdan sürdürülebilirliğin göz önünde bulundurarak yönetilmesi “sürdürülebilir tedarik zinciri” kavramını karşımıza çıkarır. Diğer yandan blokzinciri teknolojisi, tüm işlemlerin dijital ortamda merkezi olmayan bir “defter”de kaydedilmesine ve güvenli şekilde işlenebilmesine olanak tanıyan bir teknoloji olarak ifade edilir. Sürdürülebilir tedarik zincirinde blokzinciri ise; sürdürülebilir tedarik zincirinin daha şeffaf, güvenli ve verimli hale getirilmesine olanak sağlayan teknoloji olarak tanımlanabilir. Bu teknolojinin sürdürülebilir tedarik zincirinde kullanımı, şirketler için önemli bir potansiyel ortaya çıkarır. Son yıllarda önem kazanan sürdürülebilirlik ve teknoloji alanlarındaki çalışmaların, sürdürülebilir tedarik zincirinin geleceği için önemli katkılar sağlayabileceği düşünülüyor.

Sürdürülebilir tedarik zinciri, ürünlerin hammaddelerinin üretiminden son tüketicilere kadar olan süreçte, tedarik zincirinin her aşamasında sürdürülebilirliğin göz önüne alınmasını gerektirir. Bu süreçte, tedarik zincirinde yer alan tüm taraflar, doğal kaynakların ve toplumsal hakların korunmasını, emisyonların azaltılmasını, işçi haklarının ve insan haklarının korunmasını hedefleyen sürdürülebilir uygulamalar benimser.

Blokzinciri teknolojisi, kamuya açık ve geriye doğru değiştirilemeyen, ticari iş birliğinin taraflarınca bilgi eklenebilen bir deklarasyonudur. Blokzinciri teknolojisi, tedarik zincirindeki tüm işlemlerin güvenli bir şekilde kaydedilmesine ve izlenmesine imkân tanıyarak, tedarik zincirindeki şeffaflık ve izlenebilirliği sağlayan bir teknolojidir. Bu sayede, tedarik zincirindeki tüm paydaşlar arasında daha güvenilir bir işbirliği yaratılabilir. B2B ilişkilerde bu güven ve prestij unsuru, beraberinde kurumsal itibara da olumlu yönde hizmet eder.

Sürdürülebilir tedarik zinciri, geniş bir kapsamlı bir konu olmakla birlikte, uzun vadeli çevresel, toplumsal ve ekonomik değerleri, stratejik tedarik zinciri yönetimiyle uygulamayı ve devam ettirmeyi gerektirir. İş biçimlerini sürdürülebilirlik çerçevesinde yenileyen kuruluşlar, blokzinciri verilerini kullanmada çeşitli yöntemler izleyerek çeşitli avantajlar elde eder. Blokzinciri teknolojisi, tedarik zincirindeki aracıları ortadan kaldırarak; sürecin daha hızlı, daha verimli ve daha az maliyetli hale gelmesine ve bürokratik süreçlerin azaltılarak işlemlerin daha akıcı olmasına yardımcı olabilir. Bu da üreticilerin, daha sürdürülebilir uygulamaların benimsenmesini teşvik edebilir.

Blokzincirinin verilere dayalı sistemi; noter, takas ve ödeme işlemleri, akıllı sözleşmeler, değişmez veri depolama, gerçek zamanlı veri sağlama özellikleriyle sürdürülebilir tedarik zincirinde kullanım alanı yaratır. Verilerin dağıtık şekilde elde edilmesi, geleneksel tedarik zincirindeki iletişim trafiğini farklılaştırır modern bir sağaltım yaratır. Bu da, her anlamda tasarruf yaratır.

Blokzinciri teknolojisi, günümüz rekabet ortamında; dağıtık yapısı, veri tabanı mimarisi, otomatikleşmiş algoritma yapısı, tedarik zinciri aktörlerince erişilebilir olması gibi çok sayıda avantajlarıyla şeffaf ve güvenilir bir veri paylaşımı sağlar. Verilerin doğrulanması, veri depolaması için saklanması, paydaşlarla paylaşılan işlemlerde güven oluşturmada avantajlar sağlar. Bu sayede gerek ulusal gerek küresel pazarlarda yeni işbirlikleri, yeni pazarlara açılma imkânı doğar. Kurumsal iletişim açısından bakıldığında, güvenilir verilere dayalı ticaret yaklaşımının yaratacağı güven ortamı neticesinde, blokzinciri teknolojisi dolaylı olarak, itibara olumlu yönde etki eder.

Sürdürülebilir tedarik zincirinde, blokzinciri verilerinin iletilmesi için çeşitli yöntemler kullanılabilir. Bu yöntemlerin seçimi, her işletme için farklılaşabildiği için, söz konusu tedarik zincirinin spesifik gereksinimlerine ve blokzinciri teknolojisinin özelliklerine göre spesifik olarak belirlenir. Blokzinciri verilerini kullanmada farklı yöntemler izlenebilir:

Doğrudan Entegrasyon: Blokzinciri teknolojisi, farklı sistemlerle entegre edilebilecek esnek bir teknoloji olarak tanımlanır ve sürdürülebilir tedarik zinciri yöneticileri, blokzinciri teknolojisinin sunmuş olduğu API’ları kullanarak, blokzinciri verilerini doğrudan mevcut sistemlerine entegre edebilir. Bu da entegrasyon avantajı sağlar.

Sensörler ve Akıllı Cihazlar: Tedarik zincirindeki çeşitli sensörler ve akıllı cihazlar, blokzinciri verilerinin toplanması ve işlenmesi için kullanılabilir. Bu cihazlar, ürünlerin konumunu, sıcaklığını, nem oranını ve diğer önemli parametreleri ölçebilir ve bu verileri blokzincirine kaydedebilir. Bu sayede tasarruf sağlanabilir.

Manuel Veri Girişi: Blokzinciri teknolojisi, manuel veri girişi için de kullanılabilir. Örneğin, ürünler belirli bir noktada elle taranarak, ürüne ilişkin blokzinciri verileri kaydedilebilir. Bu yöntem, otomatik yöntemlere göre daha düşük verimlilik sunmakla birlikte bazı durumlarda kullanışlı da olabilir.

Akıllı Sözleşmeler: Akıllı sözleşmeler, blokzinciri teknolojisiyle birlikte kullanıldığında, tedarik zincirindeki verilerin otomatik olarak kaydedilmesine ve işlenmesine olanak tanır. Akıllı sözleşmeler, belirli şartlar yerine getirildiğinde, ürünlerin taşınması, depolanması ve diğer işlemler için blokzinciri verilerini otomatik olarak günceller. Örneğin gümrük, depolama, gibi lojistik konularında sıklıkla kullanılır.

Sürdürülebilir tedarik zinciri yönetimi, aynı zamanda şirketlerin sürdürülebilirlik performanslarını ölçmelerini ve raporlamalarını da gerektirir. Sürdürülebilir tedarik zinciri faaliyetleri, işletmelerin, sürdürülebilirliği göz önünde bulundurarak toplum ve çevre için daha sorumlu hareket etmelerini sağlar.

Blokzinciri teknolojisi, gelecek yıllarda sürdürülebilirlik performanslarının takibinde şirketlerin daha çok gayret etmesini teşvik edebilir. İşletmelerin tedarik zinciri süreciyle ilgili verileri blokzinciri teknolojisiyle saklanabilir, paylaşılabilir ve bu veriler kullanılarak sürdürülebilirlik performansının ölçümü teşvik edilebilir. Bu sayede, şirketler sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmak için hangi alanlarda çalışmaları gerektiğini daha iyi analiz etme imkânı bularak, sürdürülebilirlik hedeflerine odaklı faaliyetlerde bulunabilir. Şirketler, sürdürülebilirlik raporlama standartlarına uygun olarak, tedarik zincirindeki performanslarını ve sürdürülebilirlik hedeflerine ne kadar yakın olduklarını paylaşarak, rekabette bu konuda öne çıkma fırsatı yakalar. Sürdürülebilir tedarik zinciri yöneticileri, blokzinciri verilerinin iletimi için kendi konusu özelinde, uygun olan yöntemleri seçerek, tedarik zincirinin şeffaflığını ve izlenebilirliğini artırabilir. Üretim yerleri, hammaddelerin kaynakları, üretim aşamalarındaki emisyonlar, çalışma koşulları gibi bilgiler daha açık bir şekilde paylaşılabilir ve bu da yapıcı bir rekabet unsuru haline gelebilir. Bu da tüketicilerin daha bilinçli tercihler yapmasına, şirketlerin ise daha sürdürülebilir uygulamalar benimsemesine yardımcı olabilir. Bu sayede, tedarik zincirindeki çevresel, sosyal ve ekonomik açıdan sürdürülebilirlik hedeflerine daha etkili bir şekilde ulaşmanın kapıları açılabilir.

Tüm bu gelişmeler çatısında, blokzinciri teknolojisinin, sürdürülebilir tedarik zinciri yönetiminde daha hızlı ve verimli bir süreç sağlayabileceği için dünyanın daha sürdürülebilir şekilde yaşanmasına büyük ölçüde katkı sağlayabileceği söylenebilir. Elbette, gelecekte bu teknolojinin gelişmesine ve sunacağı olanaklara göre avantajları ve uygulama alanları da aynı oranda gelişecektir.