Üretilen bir ürünün bir veya birden çok adımda tüketiciye ulaşmasını sağlayan ve dolayısıyla çok sayıda  farklı ve detaylı süreçler bütünü olan tedarik zinciri, karmaşık doğası gereği birçok özel terimi de kapsar.  Tedarik zinciri yönetiminde başarılı olmak ve verimli bir tedarik zinciri elde etmek için, kulağa karmaşık  gelebilecek olan bu terimlere aşina olmak önemlidir. Tipik tedarik zinciri ağlarında kullanılan sipariş ve  sevkiyat gibi detaylı süreçlerde yer alan terimleri, sizler için en sade şekliyle özetledik:

Elektronik Veri Değişimi anlamına gelen EDI, ticari partnerler arasında, standartları uluslararası kurumlarca belirlenen formatlarla (ERP’den ERP’ye) dosya değişimidir. Bir başka deyişle, ticari belgelerin veri halinde aktarımının standart ve sistemli bir şekilde sağlanmasıdır. EDI sayesinde, veriler tüm sistemler tarafından kolayca okunabilir. Bunun sebebi, EDI ile verilerin bir bilgisayar sisteminden diğerine standart bir şekilde aktarılmasıdır. Genellikle iki veya daha fazla taraf arasında bilgi alışverişinin kâğıt üzerinde gerçekleştiği ticari iletişimde, bunu el yordamıyla sağlamak olası değildir. Faturaların veya siparişlerin çok sayıda tedarikçiye, müşteriye veya bir üçüncü partiye aktarılmasının, uluslararası bir standartta ve neredeyse hatasız şekilde sağlanması, ticari ilişkilerin de geliştirilmesine destek olur. Farklı EDIsistemleri, farklı iş çözümleri gereksinimlerine yönelik olarak sağlanabilir. Ayrıntılı bilgi için: https://www.map.com.tr/tr/urunler-ve-cozumler/onceliklere-gore-cozumler/

Bu iki terim, ürünlerin satın alındıkları sıraya göre değerlendiği ve satıldığı birer maliyet lotu izleme yöntemidir. FIFO’da malların gönderiminde sırasıyla İlk gelen sevkiyat ilk sırada çıkar. LIFO ise, FIFO’nun tam tersine sevkiyatta son girenin ilk çıktığı sistemdir. LIFO, sıralama farkı olarak, en son satın alımların önce satıldığı bir maliyet lotu izleme yöntemidir.

KOBİ’ler için birden fazla kanal, konum ve para biriminde stok akışlarını düzenlemeyi sağlayan bir bulut tabanlı sipariş yönetim sistemidir. Bu sistemle, FIFO mantığıyla ölçüm ve değerlendirme ile tedarik zinciri temelinde bir sistemleşme söz konusudur. Tersine lojistik gibi tedarik zincirini yukarı ve aşağı yönlerde destekleyen araçlar sunan Zoho envanteriyle stok akışları en sade şekilde düzenlenebilir.

Önceden belirlenmiş fiyatlandırmadan yararlanmak üzere  anlaşmaya varılan, belirli bir süre boyunca birden fazla teslimat tarihi içeren bir satın alma siparişi biçimidir. Alıcı tedarikçiden, belirli miktarlarda ürünü ya da çeşitli ürünleri, birkaç günden birkaç aya  kadar değişebilen belirli bir süreç zarfında satın alır. Anlaşmaya bağlı olarak satıcı, bu süreçte ürünleri  parçalar halinde ve belirli tarihlerde sevk edebilir. Bu sayede talepte artışa veya ürün tedariğinde ön  görülen sorunlara karşı bir nevi belirli bir sürede ticari akışı garantileme ya da indirim gibi avantajlı satın  alımlar sağlanır.

Özellikle B2B sektöründe, en çok zorlanılan konu, depolamada stok konusudur. Bu konuda zaman zaman tedarik sürecinde sıkıntılar ortaya çıkabilir. Küresel salgınlar, afetler, savaşlar vb. olağan dışı olaylarda, arzın azalması ya da talebin ani artışı gibi durumlar yaşanabilir. Bunun bir sonucu olarak bir malın depoda geçici olarak yeterli stokla bulunmaması tedarik sürecini zora sokar. Geri sipariş, genellikle yüksek talebin olduğu zamanlarda ve talepte bir artış olduğunda temini zorlaşan ürünler için, başka bir deyişle geçici olarak depo stoğunda olmayan ve müşteriler tarafından önceden sipariş edilmiş ürünlerin temini için benimsenen sipariş biçimidir.

Satıcının ürünlerinin satıcı adına doğrudan müşterisine gönderilmesi ve ödemenin adına satış yapılan satıcıya doğrudan ödenmesidir. Müşteri, aradaki satış yapanı değil, ilk satıcıyı tanır ve bu şekilde depolama ve bakım yükünden kurtulmak gibi avantajlar sağlanır. Bu tür bir satışta, malların taşınma sırasında kullanım sürelerinin dolması gibi sorunlara neden olmaması, uzun raf ömrünün olması önemlidir.

Taşıyıcı adına satıcı tarafından hazırlanan, gönderideki malların türünün,  miktarının, sevkiyat çıkış noktasının ulaşım rotasının ve varış adresinin yazıldığı, alıcı ve satıcı detaylarını  içeren bir sevkiyat belgesidir. Sevkiyat hangi rotayla ve hangi şekilde (karadan, denizden veya hava  yoluyla) gönderilirse gönderilsin, mallar bir noktadan diğerine taşınırken konşimento belgesi gereklidir.  Bu belge, yasal olarak da bir nevi ödeme makbuzu yerine geçer, kanunen kullanılabilir bir belge türüdür. Konşimentoda sevkiyata dâhil olan tüm tarafların imzaları bulunur. Bu taraflar (satıcı/gönderici, taşıyıcı  ve alıcı/alıcı) sevkiyat tesliminde malların teslimi veya ulaşımı gibi ilgili aşamalarda konşimentoyu imzalamalıdır.

Banka garantisi karşılığında teslimatın onaylanması süreci ve ilgili dokümandır. Bir başka deyişle göndericinin, emanetindeki malları serbest bırakması karşılığında, alıcıdan kişisel veya banka teminatı alması yöntemine ve bunun belgesine verilen isimdir. “Lütfen garanti karşılığında teslimatımı onaylayın” talimatına göre esas olarak alıcının ilgili sevkiyat belgelerini (konşimento gibi) göndericiye ibraz edemediği sevkiyatlar için geçerli olan belgelemedir.

Açılımı “Just in Time” olan, yani tam zamanında olarak anılan yöntemdir. JIT, her ürün partisinin “tam zamanında” ulaştığı bir envanter optimizasyon yöntemidir. Bir sevkiyat veya üretim döngüsü olabilecek bir sonraki aşama için üzere her ürün partisinin “tam zamanında” optimize edilmesidir.

Bir malın sahip olma sürecindeki toplam maliyetidir. Maliyet fiyatı; nakliye ücretlerini, gümrük vergilerini, vergileri ve alıcı tarafından karşılanan diğer masrafları kapsayacak şekilde hesaplanır.

Malların uluslararası geçici olarak ihracında, aynı yıl içinde ithalat vergileri ödemeden ABD’ye yeniden ithal edilmesini sağlayan, 80’den fazla ülkede kanuni geçerliliği olan bir belge türüdür. Bu belgenin kapsadığı ticari malların başında sarf malzemeleri (gıda, yağlar vb.), tarım ürünleri, posta, patlayıcılar ile tek kullanımlık malzemeler (ihracattan sonra atılacak ve geri alınmayacak her şey) dışındaki çoğu mal türleri sıralanabilir.

Ticari amaçlarla vergiye tabi malları ve gümrük vergilerine tabi ithalat mallarının depolandığı ve gümrük idaresi veya bir devlet kurumu tarafından yönetilen, depolama alanıdır. Antrepodaki mallar, depodan çıkarılırken vergilendirilir. Yüksek miktarda mal ithalatında perakendeciler tarafından bazı vergi ödemelerinin ötelenerek, vergi yüklerinin dağıtılması avantajı sağlaması açısından tercih edilir.

Birden çok anlama gelebilen bu terim, genellikle uluslararası lojistik terimi olarak kullanılır. Konsinye, malların taşınmak üzere bir aracının belirttiği yere gönderilirken hala üreticinin hak sahibi sayıldığı emanet olarak anılır. Bir malın konsinye edilmesi ise, belirli bir ödeme karşılığında alıcı ya da deposunda saklayacak olan depocuya malı emanet etme eylemi anlamına gelir. Bu üçüncü parti alıcı, iş birliğindeki anlaşma koşullarına göre, malları depolamanın yanı sıra asıl satıcının müşterilerine satabilir veya sevk edebilir. Tüm bu hizmetler ayrı kalemler halinde satıcıya bedellendirilir. Bu gibi eylemlere veya malın bizzat kendisine konsinye adı verilir.

Parça eşya taşımacılığı olarak da bilinen, adına “Parsiyel” de denebilen bir lojistik yöntemidir. Grupajda küçük mallar parça ve kısmi olarak taşınacak mallar eğer konteynerleri dolduracak büyüklükte değilse birleştirilerek tek konşimentoda gösterilir. Bu yöntemde, her biri kendi konşimentosunu taşıyan farklı satıcılardan gelen birden fazla gönderi tek konşimentoda toplanır. Bu şekilde taşıma maliyetlerini paylaştırdığından, gönderen için daha ekonomik bir lojistik avantajı sunar. Grupaj taşımada deniz, hava veya kara ulaşımı tercih edilebilir.

Malların taşınmasını kolaylaştırmak üzere, malların iki ya da daha çok parçaya  bölünerek taşınması ve sonradan teslimat öncesi birleştirilmesi yöntemidir.

Bağlama hizmeti, farklı yerlerden gelen bir göndericiden bir alıcıya tek bir konşimento altında nakledilen iki veya daha fazla gönderinin parçalarını tek bir gönderide birleştirme süreci veya hizmetini ifade eder. Tüm bireysel gönderiler aynı göndericiye yahut alıcıya sahip olduğu durumlar ile nakliye tarifesi yetkilileri tarafından onaylandığı durumlarda kullanılır.

Radyoaktif, patlayıcı, yanıcı malzemelerin güvenli bir şekilde taşınması için yönergeler sunan ve bu tür malzemelerin taşınması esnasında oluşabilecek sızıntı, kirlilik, kaza veya tehlike gibi problemlerin oluşmaması için tedbir almayı sağlayan kodlardır. Açılımı “Uluslararası Deniz Tehlikeli Mallar Kodu” olan IMDG Kodları, SOLAS (Denizde Can Güvenliği) sözleşmesi kapsamında 1960 yılında kabul edilmiştir ve o yıldan beri yürürlüktedir.

Uyumlaştırılmış Kod Seti olarak bilinen HS Kodu, işletmelerin ve devlet kurumlarının ticareti yapılan ürünleri küresel olarak satın alırken veya satarken sınıflandırmalarına yarayan, uluslararası olarak standartlaştırılmış isimler ve numaralar üzerinden kodlanmasıdır. Kullanıldıkları yere bağlı olarak, genelde 4 – 10 basamaklı olarak oluşturulan HS kodları, Dünya Gümrük Örgütü (WCO) tarafından geliştirilir, uluslararası kabul görmüş bir kodlar sistemi olduğu için küresel ticarette kullanılır.