Kuruluşlarda, Düşük Karbonlu Döngüsel Ekonomi Bilinci

Atmosferde karbonun önemli bir bölümü, karbondioksit olarak bulunur. Belirli bir oranı aşan CO2, canlılar için hayati tehlike arz eder ve sera gazını artırır. Sera gazı etkisi, ısının hapsolmasıyla oluşan  küresel ısınmaya, radyasyon emiliminin azalmasına ve bu nedenle kritik iklim bozulmalarına neden  olur. Karbon emisyonunun önüne geçmek için çeşitli konu başlıkları temelinde hazırlanan politikalar ve  tedbirlerle, doğal dengenin korunması hedeflenmelidir. 

Avrupa Birliği Komisyonu, iklim değişikliği için planlandığı çalışmalarına, çeşitli düzenlemeleri ve  protokolleri kapsayan iyileştirme paketi: ‘Fitfor55’i ekledi. Fitfor55 ile 2030 yılına dek küresel çapta karbon emisyonlarını yüzde 55 azaltma hedefi belirleyen komisyon, sanayi ürünlerinin ithalatında sera  gazına duyarlı olmayan ürünler için ek vergi uygulaması, kontrol uygulamaları vb. önemli tedbirler  sıralıyor¹. Bu anlamda AB, karbon emisyonunu azaltmaya duyarlı kuruluşların ekonomik rekabette öne  çıkarıldığı bir dönüşüm portresi çizmeye devam ediyor. 

Dünyanın toplam sera gazı emisyonlarının dörtte birinden fazlasına neden olduğu belirlenen Çin,  2030’dan önce karbon salımında AB hedeflerinin de ilerisine geçmeyi ve 2060’a kadar karbon salımını  sıfırlamayı hedefleyerek, belirli tedbirler ve politikalar geliştirdi². Türkiye’nin, Türkiye için Düşük  Karbonlu Kalkınma Yolları ve Öncelikleri 2015 raporu verilerine göre, karbon emisyonu anlamında en  büyük ‘kirletici’ ülkeler arasında yer almadığı belirtiliyor. Buna karşın Türkiye’de, son otuz yılda, yüzde  110,4 oranında karbon emisyon artışı tespit edilirken, bu rakamların gelecekte hızlanarak artacağı ve  kalıcı çözümlerin şart olduğu ifade ediliyor³. Dolayısıyla, yalnızca AB, Çin ve diğer ekonomik güçler için değil, küresel çapta bütüncül bir dönüşüm bilincine ihtiyaç var. Bu anlamda, küresel ekonomik  dönüşüm için, ilgili uygulamaları benimseyen kuruluşlar desteklenmeye ve benimsemeyen kuruluşlar  için yaptırımlar uygulanmaya devam edilecek.

Dünya gündemi bu şekilde değişirken, demir-çelik, çimento, gübre ve elektrik gibi sektörler başta olmak  üzere, tüm sektörlerden kuruluşların, faaliyetlerinde düzenlemelere gitmeleri için, çeşitli yaptırım  yolları açılıyor. Bu nedenle, kurumsal karbon ayak izi dengeleme çözümleri, küresel ısınmayı bir buçuk  dereceyle sınırlandırmak üzere atılacak adımlar gibi konular, kuruluşların döngüsel ekonomi dönüşümü  gündeminin zeminini oluşturuyor.

Döngüsel ekonomi, lineer ekonomiden farklı olarak, daha fazla kaynak tüketme ve atık yaratarak para  kazanma odaklı kârlılık anlayışına direnç göstermek anlamına gelir⁴. Geniş bir literatür alanını kapsayan  döngüsel ekonomi, literatürde yüz on dört farklı tanımla ifade edilen ve çevresel sürdürülebilirlik  esasıyla çerçevelenen bir düşük karbonlu ekonomi modeli esasına dayanır⁵. Başka bir deyişle, döngüsel  ekonomi: eldeki kaynakları yeniden kullanmak ve ekonomiye tekrar kazandırmak üzere; karlılığın, ileri  dönüşüm ve yüksek kalitede geri dönüşümle ölçülmesi esasına dayalı bir ekonomi modeli olarak  tanımlanabilir. Bu çerçevede hava kalitesinin artırılması, düşük karbonlu döngüsel ekonomiye zemin  oluşturan konuların başında gelir.

Dünya sağlık örgütü, geçtiğimiz günlerde sunduğu açıklamasında, birçok kronik hastalığın sebebi olarak  işaret ettiği hava kirliliğinin azaltılması için ülke politikalarının düzenlenmesi gerekliliğine işaret etti6.  Hava kirliliği, iklim değişikliğine ve insan sağlığına ilişkin en kuvvetli tehdit olarak anılıyor. 

Avrupa Birliği tarafından 1993 yılında oluşturulan ve Kovid-19 küresel salgını boyunca da faaliyetlerine  devam eden AB Çevre Yönetimi ve Denetleme Planı (EMAS) hava kalitesini iyileştirme hedefleriyle  çerçevelediği bir takım politikalar geliştirdi⁷. Beş bine yakın uluslararası kuruluşun gönüllü üyesi olduğu EMAS, hava kirliliğine en çok yol açan sektörlere yoğunlaşma stratejisiyle, 2030 yılına kadar mevcut  durumu iklim nötrlüğü (karbon emisyonlarının karbon tutumu ile dengelenmesi) düzeyine getirmeyi hedefliyor⁸. Bu nedenle, uluslararası kuruluşların temiz hava kalitesi hedeflerine ilişkin düzenlemelere  tabi tutulmasının, diğer kuruluşlar için de tetikleyici olması bekleniyor.

Bu konuda yapılacak düzenlemeler, insan sağlığına ilişkin olumsuz koşulların azalmasının yanı sıra,  biyoçeşitliliğin daha fazla azalması gibi kritik etkenlerle ekosistemin daha fazla tehdit altına girmesini  durdurabilir. Kuruluşlar, hava kirliliği oranı azaltmak için tüm operasyon süreçlerinde yenilenmeye  giderek, insan sağlığını ve küresel iklimi korumak için eyleme geçebilir. 

Dünyanın geleceğine ilişkin sorumlulukları açısından kuruluşların, ekosisteme karşı duyarlılık  geliştirerek, faaliyet hedeflerini yeşil bilince göre yenilemeleri ve küresel karbon emisyonunu azaltma  hedefini paylaşmaları gerekiyor. Küresel dönüşüm, bütünsel bilince hizmet eden kuruluşların küresel  ekonomide parlayacağı, diğerlerinin ekonomi sahnesinde arkalarda kalacağına işaret ediyor.